Obesitas en Auto-immuunziekten: Nieuw Onderzoek Toont Directe Verbanden

Een recente studie toont aan dat obesitas een directe oorzaak kan zijn van auto-immuunziekten door ontstekingsbevorderende processen in het lichaam te activeren. Dit benadrukt het belang van gewichtsbeheersing en een gezonde leefstijl om het risico op deze aandoeningen te verminderen.

Obesitas en auto-immuniteit: Wat is het verband?

Obesitas is een groeiend probleem dat al lange tijd in verband wordt gebracht met een scala aan gezondheidsklachten. Een recente studie suggereert nu dat obesitas niet alleen een bijkomende factor is, maar mogelijk een directe oorzaak kan zijn van auto-immuunziekten. Dit baanbrekende onderzoek, gebaseerd op Mendeliaanse randomisatie, levert sterk bewijs dat overgewicht en obesitas het immuunsysteem kunnen ontregelen en auto-immuunziekten kunnen triggeren.

Wereldwijd neemt het aantal auto-immuunziekten toe, waaronder reumatoïde artritis, type 1 diabetes en psoriasis. Hoewel eerdere studies een verband suggereerden tussen obesitas en deze aandoeningen, bleef de vraag bestaan of obesitas daadwerkelijk een oorzaak is of slechts een bijkomstige factor. Een recente studie heeft deze vraag onderzocht en komt met nieuwe inzichten.

Hoe is het onderzoek uitgevoerd?

Eerdere studies tonen slechts een correlatie aan maar geen causaal verband, omdat leefstijlfactoren zoals voeding, genetica en beweging de uitkomsten kunnen beïnvloeden. Om deze beperkingen te omzeilen, gebruikten onderzoekers van de UK Biobank en de FinnGen-studie een techniek genaamd Mendeliaanse randomisatie (MR). Hierbij worden genetische varianten geanalyseerd die verband houden met obesitas, waardoor een natuurlijke randomisatie ontstaat die de invloed van externe factoren minimaliseert.

Belangrijkste onderzoeksresultaten: de impact van obesitas op auto-immuunziekten

De onderzoekers analyseerden genetische gegevens van meer dan 550.000 personen en bestudeerden genetische markers die BMI, tailleomvang en heupomvang voorspellen. Vervolgens onderzochten ze de relatie tussen deze markers en 15 verschillende auto-immuunziekten. De resultaten waren veelzeggend:

Onderzoekers analyseerden genetische gegevens van meer dan 550.000 personen en onderzochten genetische markers die BMI, tailleomvang en heupomvang voorspellen. Vervolgens werd de relatie tussen deze markers en 15 verschillende auto-immuunziekten onderzocht. De resultaten waren veelzeggend:

• Een stijging van 1 punt in BMI verhoogde het risico op:
  • Astma met 28%
  • Hypothyreoïdie met 37%
  • Type 1 diabetes met 55%
• Andere auto-immuunziekten met verhoogd risico bij obesitas-gerelateerde genetische scores:
  • Psoriasis
  • Reumatoïde artritis
  • CoeliakieTailleomvang:
• Tailleomvang
  • Tailleomvang bleek een nóg sterkere voorspeller voor auto-immuunziekten dan BMI, vooral vanwege de rol van visceraal vet.

*Hypothyreoïdie is een aandoening waarbij de schildklier onvoldoende schildklierhormonen (T3 en T4) produceert. Dit kan leiden tot symptomen zoals vermoeidheid, gewichtstoename, kouwelijkheid, een trage stofwisseling, haaruitval en concentratieproblemen.

De meest voorkomende oorzaak is Hashimoto’s thyreoïditis, een auto-immuunziekte waarbij het immuunsysteem de schildklier aanvalt. Andere mogelijke oorzaken zijn jodiumtekort, het gebruik van bepaalde medicijnen of een eerdere schildklieroperatie. De behandeling bestaat meestal uit het aanvullen van schildklierhormoon met medicijnen zoals levothyroxine, bijvoorbeeld Euthyrox of Thyrax.

**Type 2 diabetes wordt sterk beïnvloed door leefstijl en obesitas, terwijl type 1 diabetes een auto-immuunziekte is waarbij het immuunsysteem de insuline-producerende cellen in de alvleesklier vernietigt.

Dit onderzoek richt zich op type 1 diabetes en maakt gebruik van Mendeliaanse randomisatie, een methode die genetische varianten koppelt aan ziekteontwikkeling. De resultaten suggereren dat obesitas niet alleen een risicofactor is voor type 2 diabetes, maar mogelijk ook een directe trigger vormt voor auto-immuunreacties die type 1 diabetes veroorzaken. Overtollig vet kan ontstekingsbevorderende effecten hebben, die het immuunsysteem uit balans brengen en auto-immuunreacties tegen de alvleesklier stimuleren.

Hoewel obesitas traditioneel niet werd gezien als een oorzaak van type 1 diabetes, toont deze studie aan dat overgewicht de kans op het ontwikkelen van de ziekte aanzienlijk kan verhogen bij genetisch gevoelige personen.

Waarom verhoogt obesitas het risico op auto-immuunziekten?

Een plausibele verklaring ligt in de rol van vetweefsel bij chronische ontsteking. Vetcellen, vooral in de buikholte (visceraal vet), produceren ontstekingsbevorderende stoffen zoals IL-6, TNF-α en IFN-γ. Dit kan leiden tot een overactief immuunsysteem dat gezonde lichaamscellen aanvalt. Daarnaast kan obesitas de darmmicrobiota verstoren en het 'lekkende darm-syndroom' (leaky gut) veroorzaken, wat auto-immuunreacties verder kan versterken.

Hoe kun je het risico op auto-immuunziekten verlagen?

Deze studie benadrukt opnieuw het belang van gewichtsbeheersing en metabole gezondheid in de preventie van chronische ziekten. Omdat obesitas niet alleen cardiovasculaire aandoeningen en diabetes bevordert, maar ook auto-immuunziekten kan veroorzaken, is het essentieel om preventieve maatregelen te nemen. Dit omvat:

• Een ontstekingsremmend dieet rijk aan omega-3 vetzuren, vezels en antioxidanten.
• Regelmatige lichaamsbeweging, die helpt bij het reguleren van het immuunsysteem en vetopslag.
• Het beperken van suiker en bewerkte voeding, die systemische ontstekingen kunnen bevorderen.
• Het bewaken van visceraal vet in plaats van enkel BMI, omdat dit type vet de grootste impact heeft op ontstekingsprocessen en auto-immuunreacties.

Referentie

Deze bevindingen zijn gebaseerd op het onderzoek:

Li X, Zhu J, Zhao W, et al. The causal effect of obesity on the risk of 15 autoimmune diseases: A Mendelian randomization study. Obes Facts. 2023;16(6):598-605. doi:10.1159/000534468

Obesitas wordt al langer erkend als een risicofactor voor diverse ziekten, maar deze studie biedt overtuigend bewijs dat het ook auto-immuunziekten kan veroorzaken. Dit onderstreept het belang van gewichtsbeheersing, niet alleen voor hart- en vaatziekten of diabetes, maar ook ter preventie van auto-immuunziekten. Een gezonde leefstijl met de juiste voeding en beweging is dan ook cruciaal voor het voorkomen van deze ernstige aandoeningen.

Relevante bloedtesten

Om beter inzicht te krijgen in de relatie tussen obesitas en auto-immuunziekten, kunnen verschillende bloedtesten helpen bij het monitoren van ontstekingsniveaus, schildklierfunctie en metabole gezondheid:

• Ontstekings- en auto-immuunmarkers:
  • hs-CRP → meet systemische ontsteking
  • IL-6, TNF-α en IFN-γ → ontstekingsfactoren geassocieerd met obesitas
  • ANA → screening op auto-immuunziekten
  • Rheumafactor (RF) & Anti-CCP → specifiek voor reumatoïde artritis
• Schildklierfunctie (voor hypothyreoïdie):
  • TSH → eerste screeningstest
  • FT4 & FT3 → controle van actieve schildklierhormonen
  • TPO-antistoffen & Tg-antistoffen → detectie van Hashimoto
• Diabetes- en glucosecontrole:
  • Glucose (nuchter) → basiscontrole
  • HbA1c → inzicht in langetermijn bloedsuikerspiegel
  • C-peptide → onderscheid tussen type 1 en type 2 diabetes
  • GAD-antistoffen → screening op auto-immuun diabetes (type 1)
• Metabole gezondheid en vetopslag:
  • Leptine & Adiponectine → regulatie van vetopslag en insulinegevoeligheid
  • Lipidenprofiel (Cholesterol, LDL, HDL, Triglyceriden) → metabole gezondheid
  • Insuline & HOMA-IR → evaluatie van insulineresistentie
• Darmgezondheid en leaky gut:
  • Zonuline → marker voor darmpermeabiliteit en leaky gut syndroom
  • LPS (Lipopolysaccharide) → indicator voor endotoxemie en darmontsteking
  • Calprotectine → marker voor ontstekingen in de darmen
• Omega-3 index:
  • Omega-3 & Omega-6 ratio → bepaalt de balans tussen ontstekingsremmende en ontstekingsbevorderende vetzuren
  • EPA/DHA-waarden → essentieel voor het reguleren van ontsteking en immuunfunctie