Prostaat (PSA)
De PSA test wordt gedaan om te zien of er mogelijk sprake is van prostaatkanker.
Hiervoor meet de test de hoeveelheid Prostaat Specifiek Antigeen (PSA) in het bloed.
Een verhoogde PSA waarde
Als het PSA in het bloed verhoogd is, kan dit wijzen op prostaatkanker. Maar dat hoeft niet altijd zo te zijn. Zo is het PSA namelijk ook verhoogd bij een ontsteking van de prostaat (prostatitis) en bij goedaardige aandoening van de prostaat (benigne prostaat hypertrofie, en BPH). BPH betekent dat het prostaatweefsel actiever is dan normaal, maar dat er geen sprake is van kanker. Verder kunnen lichte verhogingen van PSA gezien worden bij mensen van Afrikaans-Amerikaanse oorsprong. Bij iedere man zal het gehalte aan PSA in het bloed langzaam stijgen met de leeftijd.
Wanneer PSA meten?
Laat vanaf 35 of 40 je PSA-waarde bepalen. Belangrijk om te weten is dat iedere man een individuele uitgangswaarde voor PSA bezit. Eigenlijk zou iedere man van 45 deze waarde moeten kennen. Mannen, waarvan naaste familieleden lijden aan prostaatkanker, zouden al bij 35 of 40 jaar een test moeten laten doen.
Dat er iets mis is, merkt men zonder test vaak pas wanneer het al te laat is. Mogelijke symptomen, zoals een zwakke urinestraal en veelvuldige plasaandrang komen vaak voor bij een en goedaardige prostaatvergroting en (Benigne Prostaat Hyperplasie, BPH). Een verhoogde PSA-waarde kan verschillende oorzaken hebben. Er kan sprake zijn van een ontsteking, maar er kan ook een goedaardige of kwaadaardige tumor aanwezig zijn.
In negen van de tien gevallen is prostaatkanker te genezen als men het vroegtijdig ontdekt.
De PSA test
PSA is momenteel de belangrijkste substantie in het bloed om prostaatkanker vast te stellen. Sinds de ontdekking (pas in 1971 werd PSA voor het eerst gevonden) is men dit steeds vaker gaan onderzoeken en dit heeft geleid tot een forse toename van het aantal vroeg ontdekte prostaatkankers. Echter, spoedig bleek ook dat niet bij alle vormen van prostaatkanker het PSA verhoogd is en dat lang niet iedere verhoging ook gepaard gaat met kanker.
Bij waarden in het grijze gebied (zie ook waarden en interpretatie) is het nuttig om ook de verhouding tussen vrij PSA en totaal PSA (free ratio) te meten. Als deze waarde kleiner is dan 0,25, neemt de waarschijnlijkheid voor prostaatkanker toe. 1 op de 6 patiënten met een waarde van minder dan 0,25 heeft daadwerkelijk prostaatkanker.
Recent onderzoek heeft aangetoond dat de meeste levensbedreigende prostaattumoren erg langzaam groeien. Hierdoor stijgt het PSA slechts langzaam. De invloed van prostaatvergroting en -ontsteking is dan zo groot dat het vermogen om agressieve tumoren te voorspellen aan de hand van een verhoogd PSA-gehalte geheel verdwenen is.
De PSA test uitslag
De interpretatie van de PSA test uitslag is niet eenvoudig want met de leeftijd neemt het PSA-gehalte in het bloed toe, zonder dat er sprake hoeft te zijn van enige afwijking aan de prostaat. Boven de 50 jaar blijken 2 op elke 10 mannen (20%) een verhoogde PSA-waarde te hebben. Die verhoogde waarde kunnen op prostaatkanker wijzen, maar komt ook voor bij een goedaardige prostaatvergroting, een urineweginfectie of een prostaatontsteking. Daarom is bij een verhoogde PSA-waarde altijd aanvullend onderzoek nodig. Echter, hoe hoger de PSA-waarde is, des te aannemelijker het is dat er sprake is van prostaatkanker. Mocht je hulp nodig hebben bij het interpreteren van de uitkomsten kun je een consult met een van onze specialisten aanvragen.
Met het ouder worden en het groeien van de prostaat zal ook het PSA stijgen.
Wanneer de PSA totaal groter dan en 4.0 dan kan vrij PSA worden toegevoegd.
Vanaf een waarde groter dan 10 is dit aan te bevelen.
Om te beslissen of het voor jou zinvol is om de PSA test aan te vragen kun je deze keuze hulp gebruiken: https://www.thuisarts.nl/keuzehulpen/psa
Voor- en nadelen op een rij
| Voordelen van PSA-test | Nadelen van PSA-test |
|---|---|
| Als de uitslag van de test normaal is, is dat een geruststelling. | Bij een normale uitslag is er een hele kleine kans dat u toch prostaatkanker heeft. |
| De PSA-test kan prostaatkanker helpen opsporen, voordat u misschien klachten krijgt. Als de prostaatkanker snel groeiend is, is dat goed om te weten. Want dan kan directe behandeling nodig zijn. | Als het PSA verhoogd is, wordt vaak geen prostaatkanker gevonden. U heeft zich dan onnodig ongerust gemaakt. De onrust kan soms blijvend zijn. |
| Als prostaatkanker wordt gevonden, kunt u zelf beslissen of u deze laat behandelen of niet. | Als er prostaatkanker wordt gevonden, dan is de kans groot dat u daar nooit last van gaat krijgen. In dat geval moet u onnodig leven met het idee een kankerpatiënt te zijn. Het is dan misschien moeilijk om nee te zeggen tegen mogelijke behandelingen. |
| Als uw behandeling succesvol is, krijgt u later geen (klachten van) uitzaaiingen. | De behandeling van prostaatkanker kan allerlei bijwerkingen hebben, zoals erectieproblemen, incontinentie en darmproblemen. |
| Uw kans om aan deze ziekte te overlijden wordt iets kleiner. | Als prostaatkanker vroeg wordt ontdekt door een PSA-test, leeft u waarschijnlijk niet langer, maar het kan wel de kwaliteit van leven verminderen. |
